XX Zjazd Polskiego Towarzystwa Badań Radiacyjnych

Intensywnie modulowana skanująca wiązka protonowa (IMPT) jest preferowaną techniką napromieniania nowotworów u kobiet w ciąży, ze względu na istotną redukcję dawek poza polem promieniowania w porównaniu z technikami fotonowymi. Dane dotyczące dawek płodowych w radioterapii protonowej są ograniczone, m.in. z powodu braku komercyjnych fantomów ciążowych oraz konieczności wykonywania pomiarów w mieszanych polach promieniowania, zdominowanych przez neutrony. Celem pracy była eksperymentalna ocena dawki płodowej dla czterech klinicznych planów IMPT z wykorzystaniem fizycznego fantomu ciążowego oraz dwóch typów detektorów.
Fantom Tena, odwzorowujący fizjologię kobiety w 18. tygodniu ciąży, został zbudowany z materiałów symulujących kość, tkankę miękką i płuca. Konstrukcja fantomu umożliwia umieszczenie detektorów w lokalizacji odpowiadającej pozycji płodu. Analizą objęto cztery plany leczenia kobiet w wieku prokreacyjnym, które poddane zostały radioterapii protonowej w Centrum Cyklotronowym Bronowice: glejaka, chłoniaka Hodgkina (HL-RS z dyskryminatorem zasięgu i HL-noRS- bez dyskrymina) oraz ślinianki podżuchwowej. Zastosowano dwa typy detektorów: miniaturowe detektory typu Timepix (ADVACAM) do pomiaru składowej nie-neutronowej oraz detektory BD-PND (Bubble Technology Industries) do pomiaru dawki od neutronów.
Dawka równoważna pochodząca od neutronów wynosiła od 2,5 do 49,4 µSv/Gy(RBE), dla planów glejaka oraz HL-RS. W planie HL-noRS odnotowano redukcję dawki neutronowej do 15,8 µSv/Gy(RBE), natomiast dla nowotworu ślinianki zmierzono wartość 20 µSv/Gy(RBE). Neutrony stanowiły około 80% całkowitej dawki równoważnej. Całkowita dawka płodowa, obliczona na podstawie przypisanej dawki na całe leczenie, mieściła się w przedziale od 0,17 mSv (glejak) do 1,89 mSv (HL-RS).
Badania wykazały, że zastosowanie dyskryminatora zasięgu skutkuje ponad trzykrotnym wzrostem dawki neutronowej w lokalizacji płodu w porównaniu z planami bez RS. Pomimo tego wzrostu, całkowita dawka równoważna we wszystkich analizowanych przypadkach nie przekraczała 2 mSv, co jest znacznie poniżej wartości uznawanej za bezpieczną dla płodu (50 mSv wg ICRP). Wyniki te potwierdzają możliwość bezpiecznego stosowania techniki IMPT u kobiet w ciąży w wybranych przypadkach klinicznych oraz przydatność zaprezentowanej metodyki w oszacowaniu dawki płodowej.